آفازی (Aphasia) یک اختلال ارتباطی است که بهدنبال آسیب به مناطق زبانی مغز، مانند سکته مغزی، ضربه به سر، یا بیماریهای عصبی رخ میدهد. این اختلال میتواند توانایی فرد در صحبت کردن، درک گفتار، خواندن، یا نوشتن را تحت تأثیر قرار دهد و چالشهای عمیقی در زندگی شخصی، اجتماعی، و شغلی ایجاد کند. در این میان، **کاردرمانی** (Occupational Therapy) بهعنوان یک رشته کلیدی در توانبخشی، نقش حیاتی در ارزیابی و درمان آفازی ایفا میکند. این مقاله به بررسی شیوههای نوین کاردرمانی در بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به آفازی میپردازد.
—
### **آفازی چیست و چگونه بر زندگی روزمره تأثیر میگذارد؟**
آفازی معمولاً ناشی از آسیب به نیمکره چپ مغز است که مسئول پردازش زبان است. بسته به نوع و شدت آسیب، افراد ممکن است در بیان افکار خود (آفازی بیانی)، درک گفتار دیگران (آفازی دریافتی)، یا هر دو مشکل داشته باشند. این اختلال نه تنها ارتباطات کلامی، بلکه توانایی انجام فعالیتهای روزمره مانند خرید، استفاده از تلفن، یا مدیریت مالی را نیز مختل میکند. در چنین شرایطی، کاردرمانگران با تمرکز بر **بازگرداندن استقلال فرد**، وارد عمل میشوند.
—
### **کاردرمانی چیست و چگونه به بیماران آفازی کمک میکند؟**
کاردرمانی حرفهای است که بر بهبود توانایی افراد در انجام فعالیتهای معنادار روزمره (ADLs) تمرکز دارد. در مورد آفازی، هدف اصلی کاردرمانگران نه تنها بهبود مستقیم مهارتهای زبانی، بلکه **تقویت ارتباط کاربردی** و **سازگاری با محیط** است. این متخصصان از طریق ارزیابی دقیق و طراحی مداخلات شخصیسازیشده، به بیماران کمک میکنند تا با وجود محدودیتهای زبانی، زندگی مستقل و پرباری داشته باشند.
—
### **نقش کاردرمانی در ارزیابی آفازی**
ارزیابی اولیه توسط کاردرمانگران، پایهای برای طراحی برنامه درمانی است. این ارزیابی شامل دو بخش اصلی است:
- **ارزیابی عملکردی ارتباطات (Functional Communication Assessment):**
– بررسی توانایی فرد در استفاده از زبان در موقعیتهای واقعی (مانند درخواست کمک یا سفارش غذا).
– شناسایی نقاط قوت مانند استفاده از حرکات بدن یا حالتهای چهره برای انتقال پیام.
- **تحلیل فعالیتهای روزمره (Activity Analysis):**
– تعیین تأثیر آفازی بر فعالیتهایی مانند آشپزی، مدیریت دارو، یا تعاملات اجتماعی.
– استفاده از ابزارهای استاندارد مانند *آزمون ارتباط عملکردی آفازی (FCA)* یا *پرسشنامه کیفیت زندگی مرتبط با آفازی (SAQOL-39)*.
این ارزیابیها به کاردرمانگران کمک میکند تا اهدافی واقعگرایانه تعیین کنند، مانند توانایی نوشتن لیست خرید یا استفاده از اپلیکیشنهای ارتباطی.
—
### **مداخلات کاردرمانی در درمان آفازی**
کاردرمانگران از استراتژیهای متنوعی برای بهبود ارتباط و استقلال بیماران استفاده میکنند:
#### 1. **استراتژیهای جبرانی (Compensatory Strategies)**
– آموزش استفاده از ابزارهای کمکی مانند تصاویر، تابلوهای ارتباطی، یا برنامههای موبایلی (مانند Proloquo2Go).
– تقویت مهارتهای غیرکلامی مانند اشاره، نقاشی، یا نوشتن کلیدواژهها.
#### 2. **تغییرات محیطی (Environmental Modifications)**
– سادهسازی فضای فیزیکی برای کاهش عوامل حواسپرتی هنگام ارتباط.
– آموزش خانواده و اطرافیان برای استفاده از جملات کوتاه، سرعت پایین گفتار، و زبان بدن واضح.
#### 3. **بازیابی مهارتهای شناختی-ارتباطی (Cognitive-Communication Training)**
– تمرینات عملی مانند نقشآفرینی در موقعیتهای واقعی (مثلاً تماس تلفنی با پزشک).
– بهبود حافظه کاری و توجه از طریق بازیهای هدفمند.
#### 4. **همکاری با گفتاردرمانگران (Interdisciplinary Approach)**
– ترکیب تکنیکهای کاردرمانی با روشهای گفتاردرمانی (مانند درمان Melodic Intonation Therapy) برای نتایج بهتر.
—
### **مطالعه موردی: بازگشت به زندگی پس از سکته مغزی**
مریم، یک زن ۵۵ ساله، پس از سکته مغزی دچار آفازی شدید شد. او قادر نبود نام فرزندانش را به خاطر بیاورد یا نیازهای اولیه خود را بیان کند. کاردرمانگران با ارزیابی عملکردی، متوجه شدند که مریم از طریق نقاشی میتواند ایدههای خود را انتقال دهد. با استفاده از یک تابلو ارتباطی تصویری و تمرینات تعاملی (مانند برنامهریزی برای مهمانی خانوادگی)، مریم پس از ۶ ماه توانست در فعالیتهای روزمره مشارکت فعال داشته باشد.
—
### **چرا کاردرمانی برای بهبود آفازی ضروری است؟**
– **تمرکز بر استقلال:** برخلاف درمانهای سنتی که فقط بر زبان تمرکز میکنند، کاردرمانی به بیماران میآموزد چگونه با ابزارهای موجود زندگی کنند.
– **کاهش وابستگی:** آموزش خانواده و سازگاری محیطی، فشار مراقبت از بیمار را کاهش میدهد.
– **بهبود کیفیت زندگی:** بازگشت به فعالیتهای موردعلاقه مانند کتاب خواندن یا معاشرت، اعتمادبهنفس را افزایش میدهد.
—
### **نتیجهگیری**
کاردرمانی بهعنوان پلی بین تواناییهای باقیمانده فرد و خواستههای محیطی، نقش کلیدی در توانبخشی آفازی ایفا میکند. با ترکیب ارزیابی دقیق، استراتژیهای جبرانی، و همکاری بینرشتهای، این حرفه نه تنها ارتباطات، بلکه **امید و استقلال** را به افراد بازمیگرداند. اگر شما یا عزیزانتان با آفازی دست و پنجه نرم میکنید، مشورت با یک کاردرمانگر میتواند اولین قدم به سوی زندگی پویاتر باشد.
کلینیک توانبخشی رُست
کاردرمانی و گفتار درمانی بصورت حضوری در شهر شیراز – آنلاین
با همکاران ما تماس بگیرید: